Cıvata standartları ve mukavemetleri

Çelik yapılarda sık sık rastladığımız cıvata standartları, cıvata kaliteleri ve mukavemetleri nedir? Cıvataların çekme mukavemetleri ve kopma mukavemetleri nasıl belirlenir.

6.8 kalitesinde cıvata, 8.8 kalitesinde cıvata ve 10.9 kalitesinde cıvataların isimlendirmelerindeki numaralar nereden gelir ve ne anlama geliyor? 6.8, 8.8, 10.9 cıvata numaralandırmaları ne anlama gelir? Civata kalitelerindeki numaralar neyi ifade eder?

Cıvata normlarındaki ilk rakam 100 ile çarpıldığında çıkan değer cıvatanın çekme mukavemetini (dayanımını) vermektedir.

Örnek olarak ifade etmek gerekirse;

8.8 için 8 x 100 = 800 Newton / mm2

Milimetre karede 800 Newton yük yani yaklaşık 80 kilogram taşımakta. Bu değeri cıvatanın kesit alanı ile çarparsak eğer o cıvatanın ne kadar çekme yükü taşıyabileceğini bulmuş oluruz.

10.9’da 10 x 100 = 1,000 Newton / mm2

Aynı şekilde milimetre karede 1000 Newton, yani yaklaşık 100 kg taşımakta.

6.8’de 6 x 100 = 600 Newton / mm2

Milimetre karede 600 Newton, yani yaklaşık 60 kg taşımaktadır.

Kilogram değerlerini verirken yaklaşık dememin sebebi, 1 Kg = 9.81 Newton olduğundan dolayı alışılagelmiş olan net olarak 10’a bölme işlemiyle tam sayıya ulaşamıyoruz. Dolayısıyla küçük de olsa bu farkı dikkate almak gerekebilir çünkü değerle büyüdükçe fark da artacaktır. Cıvata standartları için bu ufak fark gözardı edilebilir.

Günümüzde kolayca anımsamak için 1 Kg yaklaşık 10 Newton diyebiliriz. 800 Newton / mm2 = 80 Kg / mm2 gibi.
Doğrusu 800 Newton / mm2 / 9.81 Newton / Kg = 81.5 Kg / mm2. Cıvata standartları hesaplanırken bu bilgileri dikkate alabiliriz.

Cıvata kalite değerindeki ikinci rakamın (10.9’daki 9 rakamı gibi) anlamı nedir, ne ifade eder?

İkinci rakam yukarıda bulduğumu çekme mukavemeti ile çarpılarak cıvatanın akma gerilmesi değeri veya orantısız uzama gerilmesi diye de adlandırılabilen değeri bulunur.

1000 x 0.9 = 900 Newton / mm2 veya yaklaşık 900/10 = 90 Kg/mm2.

Cıvata standartları veya cıvata normu olarak 8.8 cıvata dendiğinde aklımızdan hızlıca şu hesabı yapabiliriz.

Çelik bir proje yapıyorsunuz ve bu proje stadyum, depo, hangar gibi bir çok farklı yapıl olabilir. Projenin ve yapının önemine göre cıvata kaliteleri artar ve çelik yapılarda sıklıkla 8.8 kalitesinde cıvata kullanılır. Cıvata standartları olarak Grade 8.8 olarak da karşınıza çıkabilir. Bu cıvata kalitesini duyduğunuzda aklınızdan hemen milimetrekarede 80 kg taşıdığını ve 8×8 = 64 kilogram akma gerilmesi değerine sahip olduğunu hesaplayabilirsiniz. Projenizde kullandığınız cıvata çaplarına göre de kesit alanı ile çarptığınızda cıvatanın ne kadar akma ve çekme mukavameti değerlerine sahip olduğunu hızlıca hesaplayabilirsiniz. Bu ufak bilgi sizi çelik yapılarda sınırlı sayıda çalışan mühendislerin bir adım önüne taşıyacaktır.