Bina Çatlakları Nedenleri ve Değerlendirmeleri

Ülkemiz deprem bölgesinde yer aldığı için binalardaki hasar tespitlerini yapmak, yapıda oluşan çatlakları değerlendirmek ve gerekli durumlarda güçlendirme yapmak çok büyük önem arz etmektedir. Yapılarda genellikle ilk değerlendirmeler gözle yapılır ve bu incelemelerde bina çatlakları gözlemlenerek hasar tespiti yapılır.

Hasar türleri yapının taşıyıcı sistemi ve diğer elemanlara bağlıdır. Taşıyıcı sistem ve diğer elemanlar olarak kolon, kiriş, döşeme ve duvarlar başlıca hasar tespit elemanlarındandır.

Öncelikle şu iki konuyu birbirinden ayırmak gerekir. Deprem sonrası oluşan hasarlar ile yapısal kusurlar farklı konulardır. Yapısal kusurlar binanın yapım aşamasında prosedüre uygun olmayan uygulamalardan kaynaklı olarak oluşan kusurlardır. Bu kusurlar deprem sonrasında oluşan hasarları arttırmaktadır. Bu kusurlara örnek olarak beton dökümü sırasında yapılan yanlışlar, uygun kalıp kullanılmaması, demirler için yetersiz pas payı bırakılması gibi durumlar verilebilir.

Beton yüzeyindeki yapısal kusurlar ile alakalı daha fazla bilgiyi hazırlamış olduğumuz Beton Yüzey Kusurları – Nedenleri ve Çözümleri videomuzdan edinebilirsiniz.

Şimdi binalarda sıklıkla gözlemlenen hasar durumlarına tek tek bakalım ve değerlendirmelerde bulunalım.

Duvarlarda oluşan X şeklinde ya da eğik tek çizgi şeklinde oluşan hasarlar

Duvarlarda oluşan bu hasar tipi kesme hasarıdır. Deprem gibi yapıya etkiyen yatay yükler sonucunda oluşur. Gevrek bir hasar türüdür. Bu tarz hasarlar bulunan bir yapıda güçlendirme gerekecektir.

Kolonun bir noktasında oluşan şişme durumu

Basınç hasarıdır. Düşey yükler altında oluşur. Yapının ağırlığından dolayı betonun bir bölgesi ezilir. İçerisindeki donatılar dışarıya doğru bükülür. Yetersiz sıklıkla etriye kullanımı bu hasarın oluşmasını ayrıca tetikler. Dikkat edilmesi gereken gevrek bir hasar türüdür. Bu tarz hasarlar bulunan yapılarda güçlendirme yapılması göz önünde bulundurulmalıdır.

Kolon boyunca ilerleyen bina çatlakları

Korozyon çatlaklarıdır. Kolon içerisinde demirler korozyona uğradıktan sonra şişerek betonu itmesi sonucunda betonda dökülmeler ve şişmeler oluşur. Eğer dökülmeler başlamışsa, elle vurulduğunda arkasından boş bir ses geliyor ve kolaylıkla beton ayıklanabiliyorsa bu eleman için ağır hasarlı tanımı yapılabilir.

Bina Çatlakları Gözlemlenerek Yapının Az Hasarlı, Orta Hasarlı veya Ağır Hasarlı Olarak Değerlendirilmesi

Yapınızda bulunan 1 veya 2 elemanın ağır hasarlı olması o yapının genelinin ağır hasarlı olduğu ve yıkılması gerektiği anlamına gelmez. Yapının genelinin değerlendirilip o şekilde karar verilmesi gerekmektedir.

Kolon ve kiriş gibi taşıyıcı elemanlar yapı genelinde ayrı ayrı değerlendirilir. Elemanlar üzerindeki çatlaklar ve genişlikleri incelenir. Bütün olarak değerlendirmeler yapıldıktan sonra yapının az, orta ve ağır hasarlı olup olmadığına karar verilir.

Daha detaylı bilgi edinebilmek için İMO’nun hazırlamış olduğu Depremin Etkilediği Betonarme ve Yığma Binalarda Hasar Tespiti dökümanını inceleyebilirsiniz. Aşağıda da yine İMO’nun hazırlamış olduğu binada oluşabilecek çatlak tiplerine ait görseli görebilirsiniz.

Binanın az hasarlı çıkması durumunda hasar almış yapı elemanlarının eski haline getirilmesi ile beraber tekrar oturulmaya devam edilebilir.

Orta hasarlı yapılarda ise hasar seviyesi yalnızca kolon ya da yalnızca kirişlere göre belirlenmiş ise yapı elemanlarının eski haline getirilmesinin yanında performans analizi yapılarak yapıda güçlendirme yapılmalıdır. Bu şekilde oturma izni verilebilir.

Yapıda eğer kolonlar orta hasarlı ve aynı zamanda kirişler ağır hasarlıysa ya da kolonlar tek başına ağır hasarlı olarak tespit edilmişse bu yapıda oturma izni verilemez. Kontrollü bir şekilde yıkılması gerekmektedir.

Bina çatlakları konusunda daha önce incelemelerde bulunduysanız, yapınızda çatlaklar bulunuyorsa, eklemek ya da sormak isteğiniz konuları aşağıdaki yorum kısmından bizlerle paylaşabilirsiniz.