Deprem yükü azaltma katsayısı (R) ve kullanım amacı

Deprem yükü azaltma katsayısı inşaat mühendisliği kullanımında R katsayısı olarak bilinir. R katsayısı deprem etkisinde kalan bir yapının alacağı yükü yapılan süneklik kabulü ve tasarımlarına göre azaltan bir katsayısıdır. Bir yapıyı R katsayısını kullanmadan gerçek deprem yüküne göre tasarlarsak yapının deprem esnasında hiç hasar almamasını sağlayabiliriz ancak bu bize ekonomik açıdan faydalı olmayacaktır.

Sıfır hasar alacak yapılar tasarlamak yerine yapının sünek yani deprem esnasında yapının belirli ölçülerde esnek hareket etmesini sağlayarak çok şiddetli depremlerde dahi hafif hasarlarla kurtarabiliriz. Bu da yapımızın ne kadar sünek davrandığıyla doğru orantılıdır.

Deprem yükü azaltma katsayısı, R katsayısı ve kullanım şartları

R katsayısı da gerçek deprem yükünün bir kısmının süneklik ile karşılandığını varsayarak tasarımlarımızı azaltılmış deprem yüküne göre hesaplamamızı ve doğru uygulama ile daha az para harcayarak aynı güvenlikte yapılar elde etmemizi sağlamaktadır.

(DBYBHY 2007 TABLO 2.5 – TAŞIYICI SİSTEM DAVRANIŞ KATSAYISI (R) BİNA TAŞIYICI SİSTEMİ) tablosunda hangi tip yapılar için R katsayısının kaç alınacağı sunulmuştur.

Deprem yönetmeliği yapıları tasarımına göre iki gruba ayırır;

Süneklik Düzeyi Normal Sistemler

Süneklik Düzeyi Yüksek Sistemler

Bu gruplamaya göre aşağıdaki tiplerdeki yapıların deprem yükü azaltma katsayısı R değerine deprem yönetmeliğinden ulaşabilirsiniz.

(1) YERİNDE DÖKME BETONARME BİNALAR

(1.1) Deprem yüklerinin tamamının çerçevelerle taşındığı binalar.

(1.2) Deprem yüklerinin tamamının bağ kirişli (boşluklu) perdelerle taşındığı binalar.

(1.3) Deprem yüklerinin tamamının boşluksuz perdelerle taşındığı binalar.

(1.4) Deprem yüklerinin çerçeveler ile boşluksuz ve/veya bağ kirişli (boşluklu) perdeler tarafından birlikte taşındığı binalar.

(2) PREFABRİKE BETONARME BİNALAR

(2.1) Deprem yüklerinin tamamının bağlantıları tersinir momentleri aktarabilen çerçevelerle taşındığı binalar.

(2.2) Deprem yüklerinin tamamının, üstteki bağlantıları mafsallı olan kolonlar tarafından taşındığı tek katlı binalar.

(2.3) Deprem yüklerinin tamamının prefabrike veya yerinde dökme boşluksuz ve/veya bağ kirişli (boşluklu) perdelerle taşındığı, çerçeve bağlantıları mafsallı olan prefabrike binalar.

(2.4) Deprem yüklerinin, bağlantıları tersinir momentleri aktarabilen prefabrike çerçeveler ile yerinde dökme boşluksuz ve/veya bağ kirişli (boşluklu) perdeler tarafından birlikte taşındığı binalar.

(3) ÇELİK BİNALAR

(3.1) Deprem yüklerinin tamamının çerçevelerle taşındığı binalar.

(3.2) Deprem yüklerinin tamamının, üstteki bağlantıları mafsallı olan kolonlar tarafından taşındığı tek katlı binalar.

(3.3) Deprem yüklerinin tamamının çaprazlı perdeler veya yerinde dökme betonarme perdeler tarafından taşındığı binalar.

(a) Çaprazların merkezi olması durumu

(b) Çaprazların dışmerkez olması durumu

(c) Betonarme perdelerin kullanılması durumu

(3.4) Deprem yüklerinin çerçeveler ile birlikte çaprazlı çelik perdeler veya yerinde dökme betonarme perdeler tarafından birlikte taşındığı binalar.

(a) Çaprazların merkezi olması durumu

(b) Çaprazların dışmerkez olması durumu

(c) Betonarme perdelerin kullanılması durumu