Tekil temel nedir, nasıl tasarlanır?

Tekil temel nedir sorusunun öncelikli cevabı diğer temel çeşitlerine göre yapımları kolay ve ekonomik olan tekil temeller, kolon yüklerinin küçük ve zeminin sağlam olduğu durumlarda uygulanır demek doğru olacaktır.  Tekil temel tasarımında şu faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.

Şekil 1’de tekil temel kesiti gösterilmiştir.

Şekil 1 Tekil temel kesiti (1inşaat Proje Mühendisleri, 2009)

1. Temel taban orta noktası ile kolon eksenel yükü arasındaki dış merkezlik olabildiğince küçük düzenlenmelidir.
2. Tekil temeller deprem bölgelerinde birbirlerine deprem hatıllarıyla bağlanmalıdır.
3. Tekil temeller farklı oturma yapmayacak şekilde boyutlandırılmalıdır.

Tekil temeller donatısız (beton), betonarme veya prefabrik yapılabilir.

Sığ temel kategorisine giren tekil temel taşıma gücünün hesabı için günümüzde en çok kullanılan yöntem Terzaghi’nin taşıma gücü formülüdür. Terzaghi aslında tekil temel nedir sorunun en güzel yanıtını vermiştir.

Betonarme ve deprem yönetmeliklerine göre tekil temel nedir ve tasarım kurallarına ilişkin nelerden bahsedilmiştir?

Tekil temellerin Türk standartlarındaki yerine bakacak olursak şu şekilde sonuçlara varabiliriz.

TS500 betonarme yapıların yapısal tasarım kurallarını içeren yönetmelik tekil temel hakkında “Daha ayrıntılı hesap gerekmeyen durumlarda, rijit (şekil değiştirmeye karşı dayanıklı) temel varsayımı benimsenerek, bu tür temellerin altındaki zemin basınç dağılımının doğrusal olduğu varsayılabilir. Tekil temeller, her iki yönde bağ kirişleri veya plak ile biri birlerine bağlanacaktır. Bağ, “Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik” kurallarına uygun olarak yapılmalıdır.” diyerek tekil temelleri tasarlamadan önce deprem yönetmeliğine de başvurulması gerektiğini bildirmiştir.

Dolayısıyla biz de deprem yönetmeliğine gittiğimizde bize tekil temeller hakkında “Betonarme ve çelik binalarda tekil temelleri veya kazık başlıklarını her iki doğrultuda, sürekli temelleri ise kolon veya perde hizalarında birbirlerine bağlayan bağ kirişleri düzenlenecektir.” ve “Bağ kirişleri, temel kazısına uygun olarak, temel altından kolon tabanına kadar olan yükseklikteki herhangi bir seviyede yapılabilir.” kısımlarıyla karşılaşıyoruz.

Peki uygulama açısından tekil temel nedir ve tekil temele nerelerde rastlarız?

Uygulamada ise tekil temeller artık konut tipi yapılarda kullanılmamakla beraber izin de verilmemektedir. Tekil temeller daha çok fabrika tarzında metrekareye çok fazla yük binmeyen yapılarda tercih edilebiliyor. Zira büyük açıklıkları olan bu tarz yapılarda sürekli veya radye temel kullanmak ciddi maliyetler getirecektir. Ancak her ne şekilde olursa olsun tekil temel uygulamasında mutlaka bağ kirişleri ile tekil temeller birbirlerine bağlanmalıdır.